รู้จัก เสื่อ ทาทามิ (Tatami) : เสื่อญี่ปุ่นโบราณที่ยังมีในปัจจุบัน คืออะไร

ทาทามิ คืออะไร

เสื่อทาทามิ (Tatami) คือ เสื่อญี่ปุ่นโบราณที่ทอจากพืช ห้องแบบญี่ปุ่นหรือวะชิตสึ (和室) มีเอกลักษณ์อยู่ที่การปูเสื่อทาทามินี่เอง ทาทามิ จึงพบเห็นได้ทั่วไปในบ้านโบราณ ห้องพักแบบญี่ปุ่นในเรียวกัง สถานที่ท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ ไปจนถึงบ้านเรือนทั่วไป

ชื่อ ทาทามิ มาจากคำว่า ทาทามุ (畳む) ที่แปลว่าซ้อนหรือทับ คาดว่าในช่วงแรกทาทามิใช้ปูซ้อนกันเป็นชั้นๆ หรืออาจมาจากตอนเก็บที่ต้องพับซ้อนกัน

เสื่อทาทามิช่วยปรับอุณหภูมิและความชื้นในห้อง มีความนุ่มสบายเท้า เก็บเสียงได้ดี มีกลิ่นหอมของหญ้านิดๆ เหมาะกับสภาพอากาศของญี่ปุ่น ด้วยเหตุนี้ ทาทามิจึงยังคงหลงเหลืออยู่ในวัฒนธรรมญี่ปุ่นมาจนถึงปัจจุบัน

ประวัติของเสื่อทาทามิ

ว่ากันว่าเสื่อทาทามิถือกำเนิดขึ้นในญี่ปุ่น ไม่ได้รับมาจากจีน โดยคาดว่าเริ่มมีมาตั้งแต่สมัยนารา ต่อมาในสมัยเฮอัน เสื่อทาทามิกลายเป็นเครื่องแสดงฐานะและความร่ำรวยของชนชั้นสูง จนเมื่อเข้าสู่สมัยเอโดะ เสื่อทาทามิจึงแพร่กระจายไปในหมู่สามัญชนและใช้ปูพื้นบ้านทั่วไปอย่างทุกวันนี้

เสื่อทาทามิทำจากอะไร

ทาทามิแบ่งออกเป็น 3 ส่วน ซึ่งแต่ละส่วนทำมาจากวัสดุต่างกันไป ได้แก่

ทาทามิโอโมเตะ

ทาทามิโอโมเตะ คือผิวส่วนหน้าของเสื่อ ทำจากหญ้าที่ชื่อว่า อิกุสะ ซึ่งมีคุณสมบัติในการรักษาความชื้นและอุณหภูมิ นอกจากนี้ กลิ่นอันเป็นเอกลักษณ์ของเสื่อทาทามิก็มาจากอิกุสะนี่เอง

ทาทามิโดโกะ

ทาทามิโดโกะ คือเนื้อเสื่อที่อยู่ใต้ทาทามิโอโมเตะ ทำจากฟางอัด ซึ่งเป็นตัวดูดความชื้นและเป็นที่มาของความนุ่มสบายเวลาเหยียบ

ทาทามิเบริ

ทาทามิเบริ คือส่วนขอบเสื่อ แต่เดิมทำจากผ้าฝ้ายหรือลินิน แต่ปัจจุบันนิยมใช้เส้นใยสังเคราะห์แทน ทำเป็นสีและลายต่างๆ ตามความชอบ

ขนาดของเสื่อทาทามิ

เสื่อทาทามิมีขนาดที่กำหนดเป็นมาตรฐาน ทาทามิจึงกลายเป็นหน่วยวัดพื้นที่ ออกเสียงว่าโจ (แต่ใช้คันจิเดียวกันคือ 畳) อย่างไรก็ตาม ขนาดของทาทามิจะแตกต่างกันไปตามท้องถิ่น โดยขนาดมาตรฐานที่ใช้วัดพื้นในปัจจุบันนั้น 1 โจจะเท่ากับประมาณ 1.62 ตร.ม.

มารยาทในห้องทาทามิ

เสื่อทาทามิทำจากหญ้าทอ ใช้ไม้กวาดหรือเครื่องดูดฝุ่นทำความสะอาดลำบากและไม่สามารถล้างถูได้ จึงควรรักษาความสะอาดเป็นพิเศษ ระวังไม่ทำน้ำหกเพราะน้ำจะซึมลงไปด้านล่าง รวมถึงต้องถอดรองเท้าก่อนเข้าห้องเสมอเพื่อรักษาความสะอาดและป้องกันไม่ให้ผิวเสื่อฉีกขาด การเดินด้วยเท้าเปล่าหรือใส่ถุงเท้าจึงนับเป็นมารยาทที่ถูกต้อง

นอกจากนี้ แม้การนั่งหรือนอนบนพื้นทั่วไปอาจดูไม่เหมาะสม แต่ชาวญี่ปุ่นนอนกลิ้งบนทาทามิเป็นเรื่องปกติ และห้องนอนที่ปูด้วยเสื่อทาทามิยังมาพร้อมกับฟุตงหรือฟูกที่ปูนอนกับพื้นอีกด้วย หากมีโอกาสได้พักที่เรียวกัง แนะนำให้ลองนอนพื้นทาทามิกันดูสักครั้ง